Zdrowe czy niezdrowe? Jeść nie jeść? Większość z nas nie wyobraża sobie przygotowywania posiłków bez tej najpopularniejszej przyprawy na świecie, jednak naukowcy ostrzegają, że może ona przyczyniać się do wielu poważnych chorób. Czy sól rzeczywiście jest tak zła, jak się wydaje? Jak zmieniało się podejście do soli na przestrzeni lat?
Sól jest zdecydowanie najpopularniejszą przyprawą na Słowacji i na całym świecie. Jest używana w kuchni inspirowanej różnymi kulturami i większość z nas uważa ją za niezbędną w przygotowywaniu posiłków.
Jest znana od czasów starożytnych
Jest też jedną z najstarszych przypraw – Homer nazywał ją pokarmem bogów, a nasi przodkowie uznawali ją za walutę służącą do kupna i sprzedaży. Niegdyś cieszyła się również sławą – przypisywano jej właściwości lecznicze, prozdrowotne i ceniono za właściwości konserwujące.
Sól pełniła ważną funkcję nie tylko z kulinarnego punktu widzenia, ale także z ekonomicznego. Była ceniona w handlu i nie bez powodu nazywano ją „białym złotem” – miała znaczący wpływ na rozkwit miast i regionów, w których można było ją wydobywać. Miasta takie jak Wieliczka czy Bochnia są tego doskonałym przykładem.
Oprócz aspektu finansowego, sól miała również znaczenie religijne. Biblia mówi, że ofiary z soli składano bogom.
Z biegiem lat zmieniło się podejście do soli jako przyprawy. Coraz częściej mówi się o jej niekorzystnym wpływie na organizm. Rodzi to pytania: Czy sól jest naprawdę zdrowa? Jakie są zagrożenia związane ze zbyt dużą ilością soli w diecie? Czy brak soli może powodować niekorzystne skutki? I czym właściwie jest sól?
Czym jest sól?
Sól kuchenna, zwana również solą stołową i solą kuchenną, jest głównym źródłem sodu w naszej codziennej diecie. Jej głównym składnikiem jest chlorek sodu (o zbiorczym wzorze NaCl), który jest stosowany jako przyprawa i środek konserwujący.
Sól kuchenna składa się głównie z sodu i jonów chlorkowych (razem około 99%). Pozostała część składa się z pierwiastków śladowych: magnezu, wapnia, potasu, cynku, miedzi, ołowiu, żelaza, manganu, niklu, chromu, kadmu, kobaltu, arsenu, jodu, selenu.
Istnieje wiele rodzajów soli, a jedną z najpopularniejszych jest sól morska, którą uzyskuje się ze słonej wody. Wyróżnia się również inne rodzaje:
- Sól jodowana (sól kuchenna z dodatkiem jodu, którego nie jesteśmy w stanie dostarczyć organizmowi z pożywienia w optymalnych ilościach).
- Sól himalajska (sól uważana za jedną z najczystszych na świecie i zawierająca tlenek żelaza, który nadaje jej charakterystyczny jasnoróżowy odcień).
- Sól hawajska (z czerwonym, czarnym, białym lub zielonym odcieniem).
- Czarna sól, zwana również indyjską Kala Namak (zawiera węgiel aktywny i duże ilości wysokiej jakości żelaza, ma specyficzny smak i zapach).
- Sól bambusowa (sól morska prażona w trzcinie bambusowej).
- Drobna lub gruba sól kamienna (pozyskiwana w kopalniach ze złóż znajdujących się poza dostępem do morza).
Sól i jej rola w organizmie
Teraz, gdy wiemy już czym jest sól, możemy przejść do jej właściwości. Niegdyś była tak ceniona ze względu na swoje korzyści zdrowotne, że od pewnego czasu jest przedmiotem wielu badań. Naukowcy ostrzegają, że zbyt duża ilość soli może powodować nadciśnienie i choroby układu krążenia. Ile jest w tym prawdy? Jaka jest zalecana ilość spożywanej soli?
Zanim zaczniemy oceniać sól i jej wpływ na zdrowie, ważne jest, aby powiedzieć, że sól jest niezbędnym minerałem w diecie człowieka. Jest źródłem sodu i chloru, które z kolei przyczyniają się do powstawania zasad i kwasu solnego (składnika soku żołądkowego). Sól znajduje się w ślinie, pocie i łzach i aktywnie uczestniczy w procesach fizjologicznych. Niemniej jednak ustalono bezpieczną ilość soli w diecie – maksymalnie pięć do sześciu gramów dziennie, co stanowi dwa gramy sodu dziennie.
Właściwości soli
Jeśli chodzi o sól, to warto wiedzieć, że zarówno jej nadmiar, jak i niedobór może mieć niekorzystne skutki zdrowotne. Według niektórych danych, niedobór soli w organizmie może mieć bezpośredni wpływ na zwiększenie poziomu hormonu odpowiedzialnego za transport cukru z krwi do komórek, czyli wiąże się z większą insulinoopornością. Eksperci ostrzegają również, że znaczne zmniejszenie spożycia soli może wiązać się ze wzrostem poziomu cholesterolu trójglicerydów.
Przekroczenie zalecanego dziennego spożycia soli wiąże się z wyższym ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych, zwłaszcza wysokiego ciśnienia krwi. Zbyt wysokie ciśnienie krwi może z kolei powodować udar mózgu w przyszłości.
Inne choroby, które naukowcy powiązali z nadmiarem soli, obejmują choroby nerek, kamicę nerkową i niewydolność nerek. Stwierdzono, że rak żołądka i przełyku występuje częściej u osób, u których potwierdzono nadmierne spożycie soli. Przekraczanie zalecanych norm może również nasilać astmę i zwiększać wydalanie wapnia, co z kolei jest jednym z czynników ryzyka osteoporozy.
Warto wspomnieć o jeszcze jednym badaniu dotyczącym wpływu soli na zdrowie. Naukowcy z Yale School of Medicine, Harvard Medical School i Broad Institute odkryli, że sól ma niekorzystny wpływ na choroby autoimmunologiczne, takie jak stwardnienie rozsiane. Przeprowadzili eksperyment na myszach i odkryli, że sól w diecie powoduje produkcję pewnego rodzaju limfocytów, które są związane z chorobami autoimmunologicznymi. Analiza wykazała, że sól może powodować pogorszenie układu odpornościowego.
